Episode 2
Marthe Walvoort ‘verzot op slimme antibiotica suikers’
Noorderlab is de podcast voor nieuwsgierige Noorderlingen. Elke episode geeft een kijkje in één van de laboratoria van de Rijksuniversiteit Groningen. Onderzoekers vertellen over hun werk achter de schermen en over datgene wat hen drijft. En dat in een informeel studentenkwartiertje waarbij PodGront host Amanda Brouwer de herkenbare voice-over rol vervult. In het eerste seizoen staat het Stratingh Institute for Chemistry centraal met elke maand een speciale episode.
In deze tweede Noorderlab episode vertelt Marthe Walvoort waarom ze zo verzot is op suikers, terwijl ze absoluut geen zoetekauw is. Ze heeft haar hart verpand aan diacetyl diaminomanuronzuur. Ontdek hoe ze in de suikerchemie is gerold en daar nooit meer is uitgekomen; en hoe ze uitzoekt welke suikers gezond zijn en zelfs slim ingezet kunnen worden om antibiotica te maken.
Deze podcast is ontwikkeld door Science LinX, het science center van de Faculty of Science and Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen. De podcast is mede mogelijk gemaakt door het Koninklijk Natuurkundig Genootschap en geproduceerd door productiehuis PodGront.
Volg Noorderlab op de Science LinX kanalen:
Website: www.rug.nl/noorderlab
Instagram: www.instagram.com/sciencelinx/
Twitter: twitter.com/sciencelinx
En abonneer je hier op de Science LinX nieuwsbrief
Transcript
Het was inderdaad een stofje wat iedereen in de literatuur zei dat niet kon bestaan bij -80 °C.
::Je luistert naar Noorderlab.
::Dat is eigenlijk wel de suiker waar ik mijn hart aan verpand heb. Een podcast die een kijkje geeft in de laboratoria van de Rijksuniversiteit Groningen. Onderzoekers vertellen over hun werk achter de schermen en over datgene wat hen drijft.
::Ik wil de naam wel noemen hoor. Dat is diacetyl diaminomanuronzuur.
::In deze aflevering hoor je Marthe Walvoort.
::Ik ben Assistent Professor in de Scheikunde.
::We gaan het hebben over haar onderzoek naar suikers.
::En dan bedoelen we niet alleen de suiker die je misschien door je thee doet of die je gebruikt om een cake mee te bakken, maar over allerlei soorten suikers, zoals de suikers in moedermelk, of de suiker waarvan sommig papier is gemaakt. De belangrijkste vraag in deze aflevering is: wanneer is suiker wel gezond?
::Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst een stapje terug, naar een jonge Marthe, die tegen alle verwachtingen in Scheikunde ging studeren.
::Eigenlijk omdat ik het vak heel lastig vond op de middelbare school. Het was, ik ben wel echt een bèta, dus ik hou heel erg van de logica van bepaalde vakken, maar Scheikunde is ook veel niet logisch, in ieder geval op de middelbare school niet, omdat je toch ook weer niet alle informatie krijgt op dat moment. Dus ik was er eigenlijk helemaal niet zo goed in. En dat intrigeerde me, dat dat dus een hele wereld aan scheikundige formules, reacties, die ik gewoon niet zo goed begreep. Dus toen ben ik het gaan studeren, ook omdat er een groot deel praktisch werk in zit, en ik vind werken met mijn handen heel leuk, dingen maken.
::En de studie paste eigenlijk ontzettend goed en op de Universiteit kreeg ik meer antwoorden op de vragen die ik eigenlijk had. Ja, dus toen ik klaar was met mijn studie was het eigenlijk ook wel duidelijk dat ik graag wilde promoveren, omdat ik onderzoek doen eigenlijk ontzettend leuk vind, dat zoeken naar dat nieuwe, en eigenlijk kwamen de suikers op m'n pad omdat ze eindelijk moleculen waren waar je makkelijk mee kon werken. Ik had een stage gelopen in de moleculen van DNA, die lossen nergens in op, dat is één groot drama, dat is hetzelfde als een taart bakken die de hele tijd mislukt. Dus dan kun je wel hele leuke experimenten op verzinnen, maar als het praktisch niet zo goed uitvoerbaar is. Dat is gewoon niet leuk om dat dag in dag uit te doen. Dus ik dacht: wat voor onderzoek wil ik nou doen? Ik wil iets wat makkelijker te hanteren is en suikers lossen wel heel graag op... en zo ben ik in de suikerchemie gerold en d'r nooit meer uitgekomen.
::Eenmaal in de suikerchemie, heeft Marthe twee vragen die ze graag wil beantwoorden.
::De ene is eigenlijk, dat zijn de suikers die in moedermelk zitten en bijdragen aan gezondheid en de belangrijkste vraag die ik daar eigenlijk heb is van: welke suikers zijn er nou verantwoordelijk voor welke positieve effecten? We weten namelijk zoveel over de voordelen van moedermelk, en de suikers in moedermelk, zowel in de ontwikkeling van gezonde baby's als ook het tegengaan van ziektes. Maar de suikers in moedermelk is een heel mengsel van meer dan 200 verschillende suikers, zo als chemicus vraag ik me echt af, heb je die allemaal, 200 nodig? Of kun je ook toe met een paar die een heel specifiek effect hebben?
::Dus dat is op het gebied van de gezonde suikers en dan voor de suikers die bacteriën gebruiken om je ziek te maken is eigenlijk de belangrijkste vraag: kunnen we die suikers die bacteriën maken misbruiken eigenlijk, om ze lam te leggen, en dus eigenlijk nieuwe antibiotica te ontwikkelen tegen die suikers die bacteriën maken die ze nodig hebben om jou te infecteren, want dat is op dit moment nog niet gedaan. Dus als de suikers zo belangrijk zijn voor bacteriën, kunnen wij die gebruiken om antibiotica tegen te ontwikkelen, als een nieuwe type antibiotica omdat dat natuurlijk zo nodig is, in de tijd van resistentie ontwikkeling ben je echt op zoek naar compleet nieuwe mechanismes eigenlijk van stofjes. Dus dit zou iets heel nieuws kunnen zijn. Dus dat is iets wat we nu nog niet weten en hopelijk over tien jaar wel.
::Maar om daar te komen, dat is dus een heel proces.
::Je bedenkt van tevoren wat je graag zou willen maken en dan ga je kijken wat er te koop is en begin je van hele basale bouwstenen eigenlijk, gewoon makkelijkere moleculen die je kunt kopen.
::Weet je nog? Dat zijn de lego-blokjes van Jeffrey uit aflevering 1.
::Dus eigenlijk een hele gecompliceerde vorm van lego. Lego met regels van de natuur natuurlijk, dus ik kan niet zomaar alle lego-blokjes zomaar op elkaar stapelen, maar als je de regels eenmaal kent, en die leer je natuurlijk tijdens je studie, dan kan je die aan elkaar zetten en dan kan je zo alle stofjes maken die je maar wilt.
::Die inderdaad, en dan wil je daar dus een reactie op doen om het molecuul te veranderen, omdat je een bepaald idee hebt van dat je een bepaald moedermelk suiker wilt namaken. Dus nou ja, na al die jaren studie heb je genoeg ideeën over hoe je dat zou kunnen doen en dat gaat dan stapje voor stapje, ga je dus je lego-blokje aanpassen om uiteindelijk het molecuul te maken wat je wil. En elk stapje is een bepaalde reactie.
::Als je in het lab experimenten wilt doen dan begint het eigenlijk als eerste wat je doet is je molecuul ergens in oplossen zodat je er reacties mee kan doen. Dus je verzint een oplosmiddel waar het in oplost, je doet eigenlijk heel weinig reacties gewoon op vaste stof bijvoorbeeld. En een suiker, net als een suikerklontje is gewoon een vaste stof. Het zit gewoon in potten, dus je in de kast kun je de pot suiker pakken zeg maar en die kun je dan in een, nou ja, in een rondbodemkolfje in scheikundig glaswerk oplossen, afwegen en dan wil je daar reacties aan gaan doen dan moet je 't ergens in oplossen. Dus je begint met een uitgangsstof, hè, een molecuul, die los je inderdaad op ergens in en dan je reagentia daarbij, dat zijn andere stofjes waarmee het dan kan reageren, en dan moet je uiteindelijk je product ook nog kunnen isoleren, anders weet je niet wat je gemaakt hebt. Dan moet je het nog analyseren, heb ik eigenlijk wel het goede gemaakt? En dat is zo leuk van onderzoek, want vaak maak je niet het goede, of vaak, nou ja, ik zeg vaak negen van de tien dingen mislukken. Dus als er nog mensen zijn die het onderzoek in willen, laat je hier vooral niet door tegenhouden, want de dingen die niet lukken zijn soms ook wel eens leuker nog dan de dingen die wel lukken.
::Zo begon ik mijn promotie met inderdaad een bepaalde stappen, dus reacties nawerken die in de literatuur beschreven waren, maar toen ik heel goed keek naar de analyse van de producten die ik maakte, klopte het eigenlijk helemaal niet met wat ze beschreven hadden en toen bleek dus ook dat ze het helemaal verkeerd geïnterpreteerd hadden, dus er gebeurde eigenlijk iets heel bijzonders in het molecuul, d'r waren groepen die verhuisden in het molecuul, het was eigenlijk een heel ander molecuul dan we eigenlijk voor ogen hadden, dus dat is natuurlijk aan de ene kant heel vervelend, want je begint ergens aan in je promotie en het eerste na drie maanden wat je weet is dat het niet gelukt is. Maar aan de andere kant leer je daar ook zó veel van. Ja het leuke is van onderzoek doen dat je eigenlijk daar dus heel inventief van word. Dus als jij zegt, heb je een struikelblok waar je niet overheen komt? Dan denk ik meteen, dan loop je er toch omheen? Dus je verzint een oplossing en ook al heb ik een slechte dag bijvoorbeeld omdat de kinderen zijn wakker geworden, dus je bent gewoon moe, maar d'r komt een AIO met een probleem, een promovendus met een probleem, en dan kan je echt je oplossingsvermogen weer aanzetten, want ik denk dat alle wetenschappers daar goed in zijn. En dan ga je proberen een leuke uitweg te verzinnen om die AIO weer verder te helpen. Dus ik kan nu niet gelijk bedenken waar ik ergens echt ben vastgelopen.
::Marthe werkt veel met promovendi, of AIO's, dat zijn junior onderzoekers die nog moeten bewijzen dat ze kunnen werken aan de Universiteit. Ze moeten hun doctors titel nog halen. Hartstikke leuk om hen te begeleiden vind Marthe, maar het heeft wel impact op haar eigen werk.
::Ja dus als Assistent Professor, wat ik nu een jaar of vijf ben, sta je eigenlijk zelf eigenlijk steeds minder op het lab. En dat vind ik wel heel jammer, want ik zei al, ik vind praktisch werk heel leuk. En op dit moment ben ik ook nog eens in verwachting dus ik ga liever het lab niet al te veel op. En uhm. Maar ik zou het wel heel graag daar tijd voor houden. Ook alleen al om te zien hoe het in het lab gaat ook om te begrijpen waar je eigen medewerkers mee te dealen hebben hè, dus of het allemaal nog een beetje werkt op het lab, en uh, zodat je wat meer voeling kunt houden nog met uh, met wat je medewerkers eigenlijk doen. Want de Promovendi doen op dit moment de proefjes en daar ben ik echt wel eens jaloers op. En ik help ze natuurlijk heel graag met alle praktische dingen waar ze tegenaan lopen, maar inderdaad eigenlijk op papier. Dat ze me foto's sturen van uh, hoe hun reacties eruit zien of hoe hun analyses eruit zien. En daar kan ik ze gelukkig wel mee helpen want ik heb al jaren ervaring, maar het echt zelf doen op dit moment niet meer.
::Zoals Marthe al even noemde, is ze op dit moment zwanger, van haar vierde kindje. Toen ze voor de eerste keer zwanger was, was juist dat een inspiratie voor haar onderzoek.
::Het is er wel mee begonnen. Ons eerste kindje, uh toen dat geboren was, uh, was tijdens mijn Postdoc nog, en dat is een periode dat je eigenlijk ook begin na te denken over waar zou je nou zelf onderzoek naar willen doen als je later, als je groot bent, een eigen lab mag runnen? En ik gaf met heel veel plezier borstvoeding aan ons eerste kindje en ik had eigenlijk een ontzettende voorraad in de vriezer liggen. Dus ik ging kijken wat ik daar nou eigenlijk mee kon, of ik daar mensen mee kon helpen. Maar we woonden toen in Amerika, en daar mag je als Europeaan geen borstvoeding schenken aan donorbanken omdat er de kans is dat je Kreutzfeldt-Jacob ziekte gehad hebt. Ik kon het niet schenken aan de donorbank, maar toen kwam ik er wel achter dat je het gewoon kon schenken aan onderzoekslabs. En toen dacht ik, wordt er onderzoek gedaan naar moedermelk? Nou d'r ging een wereld voor me open. Had ik echt nooit over nagedacht. Dus op die manier is het zeker de inspiratie geweest ook voor deze, voor deze onderzoekslijn. En ik ben er wat dat betreft ook heel gepassioneerd over, want ik vind het fascinerend dat er suikers zijn die dus inderdaad gezonde effecten hebben.
::Natuurlijk geeft niet elke moeder borstvoeding, wat ook de vraag oproept: zijn die suikers uit moedermelk dan ook na te maken voor in flesvoeding?
::Ik heb niet gelijk de illusie dat wij een stofje zullen ontwikkelen of een nieuwe suiker die aan poedermelk zou kunnen worden toegevoegd, maar het hele idee is natuurlijk dat in moedermelk die suikers wel zitten en in poedermelk niet. Dus dat is een van de oorzaken, of de redenen, dat moedermelk ook gezonder is dan poedermelk, omdat dat dus extra eigenschappen in zich heeft, waardoor je baby zich op een gezondere manier kan ontwikkelen, wat natuurlijk helemaal niet wil zeggen dat, dat je dus met poedermelk, uh, niet gezond ontwikkeld, absoluut niet, maar daar is dus nog wel een wereld te winnen ook.
::En het leuke is dus dat ze dus ook d'r zijn industrieën die al suikers ontwikkelen die worden toegevoegd. Dat is GOS en FOS en er is nu ook een moedermelk suiker commercieel verkrijgbaar die ze ook toevoegen, dus het is gewoon een ontzettend leuk veld om aan toe te voegen, want daar is dus gewoon heel veel, ja en de gezonde suikers überhaupt, ik zal niet zeggen d'r is heel veel vraag naar, maar d'r is heel veel interesse in. In het verbeteren van voeding en ja een gezonde suiker is dus eigenlijk een beetje een, het lijkt alsof het een tegenstelling is, maar deze suikers zijn dus ook echt gezond omdat ze bijdragen aan een goede ontwikkeling.
::En daarbij heb ik ook wel, dat zou ik wel heel gaaf vinden, als onze suiker zou kunnen leiden tot medicinale voeding. Want je hebt natuurlijk premature kindjes die niet altijd borstvoeding kunnen krijgen, en daar zijn wel echt aandoeningen die levensbedreigend zijn bij heel vroeg geboren kindjes. En als ze daar dus ook gezonde suikers op een of andere manier zouden kunnen krijgen, dat ze zich dan toch zich sterker ontwikkelen, het immuunsysteem zich makkelijker kan ontwikkelen, dus dat zie ik dan wel dichterbij. Hè je hebt genoeg data die wijst op bijvoorbeeld wat wij nu aan het doen zijn, dat je, als er een, fucose suiker aan zit, dat is een specifieke suiker, dus glucose is dus bijvoorbeeld heel bekend bij iedereen, maar fucose is gewoon een andere type suiker. Dat als moeders veel fucose suikers hebben eigenlijk, dat hun kindje minder last heeft van diarree. En wat ze bijvoorbeeld ook gedaan hebben is, fucose suikers uit moedermelk proberen te kijken hoe dat dan werkt met die bacteriën die diarree veroorzaken en het lijkt inderdaad alsof ze binden aan die bacteriën diarree veroorzaken.
::Maar ja, welke suikers zijn dat nou precies? En welke bacteriën? D'r zijn zoveel nog dingen onbekend, dus op dat moment zijn we ingestapt zo van nou ok fucose is waarschijnlijk belangrijk voor het binden van diarree veroorzakende bacteriën. Eigenlijk vinden we dat genoeg informatie om daar dan dus om daar op door te gaan. En dan beginnen we aan volledig de andere kant. Wat voor moleculen kunnen we maken met fucose er aan? Op een makkelijker manier? Dus toen is de promovenda aan de slag gegaan en zij heeft op een makkelijke manier een hele bijzondere suiker gemaakt waar twee fucoses aan hangen. En op dat moment ga je dan kijken of daar genoeg van kunt maken, want ik vind het ook leuk om dan te kijken wat de biologische effecten zijn.
::Dus niet alleen het molecuul maken, omdat je het gemaakt hebt van hoera en dan kan 't de vriezer in. Maar wat kunnen we hier nu mee? En toen zijn we een samenwerking aangegaan met een groep in het UMCG en een groep in Wageningen om dus te kijken word, of bindt dit nieuwe molecuul aan pathogene bacteriën? Een bacterie die diarree kan veroorzaken. En hij blijkt inderdaad te binden. Dus dat is heel leuk. En toen hebben we ons ook nog afgevraagd met die groep in Wageningen van zou dit molecuul nou eigenlijk in de darmen terecht kunnen komen? Want dit soort suikers worden natuurlijk ook afgebroken in de mond, en in de darm, gewoon door enzymen, of gewoon door andere bacterien, want dat is gewoon je spijsvertering. Dus het bleek dat dit molecuul niet word afgebroken, dus het komt ook echt in je darmen terecht, en daar zou het dus diarree bacterien kunnen remmen. Nou dat is natuurlijk hartstikke leuk, als een fantastisch proof of concept eigenlijk, hele goeie start, dus ja dit opent heel veel deuren om dit verder te gaan onderzoeken, want dit is pas een molecuul. Maar om aan te geven dat we dus geïnspireerd door eigenlijk, ja een blauwdruk, of door de aanwezigheid van een bepaalde suiker en dan de hint dat ie dus diarree tegenhoudt, dat je daar vanaf de andere kant nieuwe, nieuwe stofjes van kan maken en die doen hetzelfde.
::Toch fijn dat er zulke gezonde suikers zijn, maar als ik het dus goed begrijp, dan zitten die niet in mijn melkchocolade met smarties?
::Als ik het heb over een gezonde suiker dan heeft het eigenlijk, dan bedoel ik eigenlijk nooit de eetbare suikers die wij in voedsel vinden. Dus de structuur van moedermelk suikers is dusdanig anders, wat er gezond aan is is namelijk dat je ze niet afbreekt. En dat is eigenlijk het grote verschil tussen wat ik noem een gezonde suiker, zoals de moedermelk suiker, en de suikers die in voedsel zitten. Dus als ik het heb over suiker in voedsel dan is dat inderdaad, dat zijn de kleine suiker moleculen, eigenlijk wat wij noemen, monosachariden en disachariden, dat zijn enkele suikerringetjes of twee aan elkaar geknoopt zoals sucrose, maar fructose is een suikerringetje, die je lichaam dus echt kan omzetten in energie.
::En de uitdaging daar is dus om er niet teveel van binnen te krijgen. Want als je dus veel van dit soort, ja eetbare suikers zou ik willen zeggen, de kleine suikertjes binnenkrijgt, dan gaat je lichaam daar energie van maken en als je teveel daarvan binnenkrijgt slaat hij dat op in vet. Dus dat zou ik de niet gezonde suikers willen noemen, terwijl ze wel essentieel zijn natuurlijk. Want in de zin dat als jij veel beweging hebt, dan is het hartstikke verstandig om veel suikers te eten of om heel veel pasta te eten, want dat is eigenlijk ook heel veel suiker, of brood, waarmee je dus de energie aan je lichaam kunt geven die het nodig heeft.
::Ik denk dat een uitdaging van onze tijd is dat er heel veel suiker of toegevoegd is, of dat veel van onze levensmiddelen eigenlijk niet meer puur zijn zou ik willen zeggen, dus eigenlijk bewerkt. En op die manier zitten er dingen in die je eigenlijk niet zou verwachten. Ik vind tomatenketchup altijd een hele interessante, waar gewoon ontzettend veel suiker aan word toegevoegd, terwijl je dat niet verwacht, dus zo moet je gewoon als consument heel erg opletten. Met hoeveel suiker je binnenkrijgt. Ja en dan kun je je afvragen gaat dat snel genoeg bijvoorbeeld dat er regelgeving komt, een suikertaks, ja vind ik waanzinnig interessant, ben ik geen expert in, dus heb er natuurlijk wel een persoonlijke mening over, maar ik vind de stappen die we zetten vind ik al goed. Ik denk ook niet dat je in één keer kan verwachten dat iedereen suiker links laat liggen. Wij mensen zijn ook gewoon een soort van gemaakt om zoet lekker te vinden. En dat is ook waarom moedermelk bijvoorbeeld, proeft hartstikke zoet. Dat is heel grappig, dus de baby weet gewoon, dat is goed.
::Maar hoe verschillen die goede moedermelk suikers dan precies van de minder gezonde eetbare suikers? Zoals in mijn chocola of in veel andere producten?
::Moedermelk suikers verschillen eigenlijk van de eetbare suikers dus dat ze dus veel langer zijn. Dus ze zijn vaak aan elkaar gekoppeld tot kleine kralenkettingen bijvoorbeeld van moleculen aan elkaar. En daardoor kan ons eigen lichaam die niet afbreken en dus haal je er zelf geen energie uit. Dus uhm, de baby groeit van alle lactose die erin zit, dat is wel een suiker die we wel kunnen afbreken, maar de andere moedermelk suikers die veel ingewikkelder zijn die breekt ie niet af.
::En een bacterie heeft inderdaad heel veel bijzondere suikers maar die zitten bijvoorbeeld op de celwand van een bacterie, dus eigenlijk aan z'n jasje, dus hij heeft een suikerjas. Daar kunnen wij ook helemaal niks mee en al onze cellen hebben ook suikerjassen. Die zien er weer heel anders uit, maar die worden ook niet afgebroken door je enzymen om daar energie uit te halen, dus, de wereld van suikers is wonderlijk, het is overal, en het houdt ook niet op, dus ja de suiker, de variatie aan suikers is gigantisch.
::Elke keer als ik weer lees dan lees ik weer over een nieuwe suiker die ze weer ergens gevonden hebben, een of andere bacterie die weer een hele bijzondere suiker maakt, of een suiker koppelt aan een eiwit, of aan een vetzuur. En dat is, ik vind het allemaal fascinerend. En het is niet gewoon, nou hij maakt dat en het maakt niks uit, het maakt echt heel veel uit. Dus bijvoorbeeld het verschil in bloedgroepen, vind ik altijd een fantastisch voorbeeld, het feit dat je een bepaalde bloedgroep hebt, wordt echt veroorzaakt door welke suikers er op je rode bloedcellen zitten. En dat zijn enorm kleine verschillen en toch maakt het het verschil tussen de bloedgroepen, zo duidelijk.
::Het is duidelijk, Marthe is verzot op suikers, alleen zul je die niet in haar keukenkastjes vinden.
::Ik ben zelf helemaal geen zoetekauw, dus het is geen eetbare suiker, maar ik denk de suiker waar ik mijn hart aan verpand heb is de suiker, de bacteriele suiker waar ik in mijn promotie aan werkte en ook echt mijn eerste ontdekking op deed, en dat was eigenlijk een chemische reactie op die suiker om te onderzoeken hoe die suiker reageerde en dat moesten we echt bij -80 °C in een heel bijzonder apparaat... Nou we zagen gewoon aan de analyse dat ik dacht, nee dat kan het niet zijn... en dan ga je op zoek inderdaad naar andere methodes om dat inderdaad weer aan te tonen dat het het zo was. En het was inderdaad een stofje wat iedereen in de literatuur zei dat niet kon bestaan bij -80 °C. En dat toonden we toen aan, dus dat is eigenlijk wel de suiker waar ik mijn hart aan verpand heb. Ik wil de naam wel noemen hoor. Dat is diacetyl diaminomanuronzuur.
::Dit was Noorderlab, over Marthe Walvoort en haar onderzoek naar suikers. Ze verwijst in het gesprek naar zichzelf als Assistent Professor, dat was een paar maanden geleden toen dit gesprek opgenomen werd, inmiddels is ze Associate Professor.
::Noorderlab is een podcast van Science LinX, het science center van de Faculty of Science and Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen. De podcast is mede mogelijk gemaakt door het Koninklijk Natuurkundig Genootschap en geproduceerd door productiehuis PodGront.
::Meer weten over welk onderzoek er gedaan word aan de Rijksuniversiteit Groningen? Binnenkort verschijnt er een derde aflevering in deze serie. En om zeker te weten dat je die niet mist, kun je je alvast abonneren op deze podcast in Apple Podcasts, Spotify, Google Podcasts. En daar vind je ook aflevering 1. Daarin interviewen we Jeffrey Buter over zijn onderzoek naar de tuberculose bacterie. En mocht je deze podcast leuk vinden, geef hem dan vooral al tip door aan je vrienden. Bedankt voor het luisteren. Blijf nieuwsgierig. En tot de volgende Noorderlab.
